Gedurende de afgelopen week of zo, gonsde het in de Iraanse officiële media en sociale netwerken van anekdotes die waren geweven rond een voetbalwedstrijd in Teheran tussen Iran en Syrië wat enig licht werpt op een gecompliceerde relatie.
Volgens de meeste verhalen werd een groep van Syriërs ingevlogen met een speciale charter voor het aanmoedigen van hun nationale ploeg in haar strijd voor een plaats in de World Cup in Moskou en die daar een anti-Iran demonstratie in het stadion hebben geënsceneerd. De Syrische groep bevatte ook jongedames die weigerden om de Iraanse-stijl hijab te dragen.
Hun aanwezigheid in het stadion benadrukte het feit dat geen enkele Iraanse vrouw het bijwonen van een voetbalwedstrijd is toegestaan. Dat is na een fatwa door de 'Grote Leider', omdat vrouwen dan kijken naar jonge mannen die rondlopen met blote benen en "onnodige spanning" kunnen veroorzaken
 Syrische voetbalfans op de 5 september bij een kwalificatie wedstrijd tussen Iran en Syrië, in Teheran, Iran. (Afbeeldingsbron: een video screenshot) |
In ieder geval namen de Syrische fans de kans waar om een stortvloed aan venijn te ontketenen tegen Iran en de Iraniërs. Als de video's die gepost werden op het web een aanwijzing zijn, dan gebruikten de Syriërs woorden en uitdrukkingen die niet geschikt zijn om af te drukken. Die lokten op sociale media vervolgens weer een grote stortvloed van misbruik uit van de Iraniërs.
Het incident veroorzaakte prompt een debat over de rol van Iran in de Syrische tragedie.
"Wat doen we daar?" was de vraag die herhaaldelijk gesteld werd.
Het eerste antwoord dat de autoriteiten van de Khomeinisten gaven, was dat Iran in Syrië strijdt om de val van het regime van President Bashar al-Assad te voorkomen, die een bondgenoot was geweest tijdens de oorlog met Irak tegen Saddam Hussein in de jaren 1980 en die nu samenging met het "Verzets Front "geleid door Iran.
Dat antwoord heeft echter niet veel mensen kunnen overtuigen, zelfs niet binnen het regime.
Vervolgens werd een andere reden aangehaald: Iran vocht in Syrië om de vernietiging van de sjiitische heilige plaatsen en heiligdommen te voorkomen. Officiële media publiceerden de lijsten van dergelijke heiligdommen, soms met foto's.
Maar dat werd ook weer uitgedaagd door de "herrieschoppers" die gaten prikten in de wankele vorderingen van het regime. Meer dan 90 procent van de Syrische "Sjiitische heilige plaatsen" waren begraafplaatsen van oude Joodse profeten of soennitische islamitische theologen en geleerden.
De meest recente rechtvaardiging die door het regime werd aangehaald over Irans rol in Syrië, was dat de hulp aan President Assad betekende: meer dode Syriërs. En dat de Islamitische Republiek veilig toegang moet hebben tot de Libanese grens, waar Hezbollah dit maar mogelijk maakt.
Het Syrische deel van die droom loopt via een lang smal stuk Iraaks grondgebied naar de vruchtbare vlakte ten zuiden van Damascus. Vandaar het idee van een deal met Turkije en met Rusland. Onder deze deal zal Iran troepen stationeren in een "deëscalatie zone" ten zuiden van Damascus, terwijl Turkije de controle overneemt over een deel van het Syrische grondgebied in Idlib.
De vermeende deal, zo wordt verondersteld, krijgt een officieel gezicht tijdens de besprekingen in Astana, Kazakhstan, onder auspiciën van de Verenigde Naties.
In de praktijk zal het Russische "deëscalatie"-project de opsplitsing van Syrië presenteren in het vastleggen in vijf segmenten, met Rusland, Turkije, Iran, die er drie domineren, en de VS en hun Koerdische bondgenoten en de Arabieren de resterende twee. De Russische regeling kan worden beëindigd of ten minste afgezwakt, als dit na enige tijd van strijd, het risico's in zich heeft van de vernietiging van Syrië als een verenigde natiestaat.
Een nadere blik op de Syrische realiteit kan echter weergeven dat de Russisch-Irano-Turkse regeling gedoemd is om te mislukken. Van wat ik weet van Syrië, een land dat ik heb waargenomen en bezocht sinds 1970, ondanks de bijna zeven jaar aan tragedie, is dat het gevoel van "Syrisch-zijn" nog steeds sterk genoeg is in het frustreren van de vermeende imperiale eetlust.
In die context heeft Iran nog minder kans van slagen dan Turkije of Rusland.
In Idlib heeft Turkije het voordeel van een territoriale nabijheid met Syrië, een feit dat de logistiek vergemakkelijkt en de mogelijkheid heeft van een significante militaire interventie in het nastreven van de politieke ambities.
Ook heeft Turkije nauwe banden met bepaalde elementen in het Iraakse Koerdistan en beïnvloeden ze ten minste een deel van de Syrische Koerden in het accepteren van de "deëscalatie zone", en dit kan het gebruiken als de minst slechte optie. De aanwezigheid van kleine groepen van Turkmenen en Turks-Circassiaanse minderheden in het gebied is een extra zegen voor Ankara.
Rusland is ook in een betere positie dan Iran teneinde een stuk van de Syrische taart te krijgen.
Dankzij haar monopolie van vuurkracht in het Syrische luchtruim kan de Russische luchtmacht worden gebruikt ter ondersteuning van elk doel op de grond. Veel van de Russische "piece of cake" is in de Middellandse Zee, gemakkelijk in de bevoorrading en verdediging door de Russische zeemacht. Bovendien ziet een meerderheid van de lokale bevolking, na het aannemen van een dubbelzinnige houding ten opzichte van het regime van Assad, misschien liever een Russische overheersing dan een overheersing door Iran.
De Iraanse Islamitische Republiek heeft niets van die voordelen.
Syrië is geen Libanon waar sjiieten, die een derde van de bevolking uitmaken, die altijd naar Iran hebben gekeken als een beschermer. Op verschillende tijdstippen, met name in de hoogtijdagen van het pan-Arabisme onder Nasser, werd Iran onder de Sjah zelfs door de Libanese christenen gezien als een contra-balancerende kracht. Een Iraanse aanwezigheid en invloed in Libanon dateert al uit de vroege stadia van de Safawiden-dynastie van ruim 500 jaar geleden met familiebanden, vooral onder de geestelijkheid en de traditionele zakenfamilies.
In tegenstelling daarmee heeft Syrië altijd een zwart beeld gehad van de Iraanse religieuze folklore als basis voor de Ummayads, wiens kalifaat werd verwoest door een Iraanse opstand onder leiding van Abu-moslim Khorasani. Damascus wordt door de Iraanse mullahs beschouwd als de "Poort naar de hel" want het was daar dat, volgens de folklore, waar het hoofd van Hussein bin Ali, de derde Sjiitische Imam, werd gepresenteerd aan de Omajjaden kalief Yazid.
Teherans pogingen om de Syrische Alevieten te laten zijn als "bijna sjiieten" die een "bescherming" verdienen, zoals gegeven aan de Libanese sjiieten, dat heeft gefaald. Geen enkele Ayatollah heeft ingestemd met het annuleren van de talloze historische meningen over het hekelen van de Alevieten als "ketters" of zelfs crypto-Zoroastrians. Dit betekent dat, in tegenstelling tot Libanon, waar in ieder geval een deel van de sjiitische gemeenschap sympathiek was naar Iran onder elk stelsel, het Iran in Syrië vandaag aan een lokale populaire uitvalsbasis ontbreekt.
De Iraanse Generaal Hossein Hamadani, gedood in een actie in Syrië in 2015, heeft dit toegegeven in een onthullend interview wat hij gaf vóór zijn dood. Daarin openbaarde hij dat zelfs aanhangers van Assad binnen het Syrische leger en de Ba'ath-partij vijandig stonden tegenover de Iraanse aanwezigheid in Syrië. "De manier waarop wij denken, en de manier waarop wij leven, is weerzinwekkend voor hen," zei hij.
In een recent TV-interview herhaalde Assad indirect dat gevoel: "We kijken oostelijk naar Rusland," zei hij. Hij maakte geen melding van Iran. Een imperium opbouwen is niet gemakkelijk, vooral wanneer je niet de militaire macht hebt, noch de religieuze en culturele uitstraling, die nodig is om de native ondersteuning te winnen.
Iran is verplicht om dit te leren, helaas, op de harde manier.
Amir Taheri, voormalig redacteur van de Irans eerste krant, Kayhan, voordat de Iraanse revolutie van 1979 begon, is een prominent auteur gevestigd in Europa. Hij is de Voorzitter van Gatestone Europa.