Op 11 november herdacht de Franse president Emmanuel Macron de 100e verjaardag van het einde van de Eerste Wereldoorlog door zeventig staatshoofden uit te nodigen om een duur, nutteloos en groots "Forum van de Vrede" te organiseren dat tot niets leidde. Hij nodigde ook de Amerikaanse president Donald Trump uit en koos er vervolgens voor om hem te beledigen. In een hoogdravende toespraak had Macron - wetende dat Donald Trump zich een paar dagen eerder had neergezet als een nationalist die zich inzet voor de verdediging van Amerika - "patriottisme" aangehaald, en definieerde het vervolgens vreemd genoeg als "het exacte tegendeel van nationalisme", en noemde het vervolgens "verraad".
Bovendien had Macron kort voor de bijeenkomst niet alleen gesproken over de "noodzaak" van de opbouw van een Europees leger, maar hij schaarde de Verenigde Staten ook onder de "vijanden" van Europa. Het was niet de eerste keer dat Macron Europa boven de belangen van zijn eigen land plaatste. Het was echter de eerste keer dat hij de Verenigde Staten op de lijst van vijanden van Europa plaatste.
President Trump begreep blijkbaar onmiddellijk dat de houding van Macron een manier was om zijn grootsheidswaanideeën in stand te houden, maar ook om te proberen een binnenlands politiek voordeel te behalen. Trump begreep blijkbaar ook dat hij daar niet zomaar kon zitten en de beledigingen accepteren. In een reeks tweets herinnerde Trump de wereld eraan dat Frankrijk de hulp van de VS nodig had om tijdens de wereldoorlogen de vrijheid te herwinnen, dat de NAVO nog steeds een vrijwel weerloos Europa beschermt, en dat veel Europese landen nog steeds niet het beloofde bedrag voor hun eigen verdediging betalen. Trump voegde daaraan toe dat Macron een extreem lage vertrouwensgraad (26%) had, en verder een extreem hoge werkloosheid het hoofd moest bieden en waarschijnlijk probeerde om de aandacht af te leiden van die beoordeling.
Trump had gelijk. De populariteit van Macron is al maandenlang in vrije val: hij is nu de meest impopulaire Franse president in de moderne geschiedenis in deze fase van zijn mandaat. De Franse bevolking heeft zich massaal van hem afgewend.
De werkloosheid in Frankrijk is niet alleen nu alarmerend hoog (9,1%), maar al jaren alarmerend hoog. Het aantal mensen dat leeft in armoede is ook hoog (8,8 miljoen mensen, 14,2% van de bevolking). De economische groei is in feite niet-bestaand (0,4% in het derde kwartaal van 2018, tegenover 0,2% in de voorgaande drie maanden). Het midden inkomen (€20.520 per jaar) is onhoudbaar laag. Het geeft aan dat de helft van de Fransen leeft van minder dan 1710 euro per maand. Vijf miljoen mensen overleven van minder dan 855 euro per maand.
Toen Macron in mei 2017 werd gekozen, beloofde hij de economie vrij te laten, maar er werden geen belangrijke maatregelen genomen. Ondanks enkele cosmetische hervormingen - zoals de beperking van de schikkingen voor oneerlijk ontslag of de licht toegenomen mogelijkheid voor kleine bedrijven om arbeidscontracten voor korte duur af te sluiten - blokkeert de Franse arbeidswet, nog steeds een van de meest rigide in de ontwikkelde wereld, op effectieve wijze het scheppen van banen. De belastingdruk (meer dan 45% van het BBP) is de hoogste in de ontwikkelde wereld. Zelfs al werden sommige belastingen afgeschaft sinds Macron president werd, er werden ook veel nieuwe belastingen gecreëerd. De overheidsuitgaven zijn nog steeds goed voor ongeveer 57% van het BBP (16% boven het OESO-gemiddelde) en vertonen geen tekenen van afname.
Macron beloofde bij zijn verkiezing ook de veiligheid te herstellen. Het gebrek aan veiligheid is echter explosief toegenomen; het aantal gewelddadige aanvallen en verkrachtingen neemt gestaag toe. No-go-zones zijn net zo wijdverbreid als een jaar geleden en hevig uit de hand gelopen. De instroom van ongecontroleerde illegale immigranten heeft helaas hele buurten in sloppenwijken veranderd.
In mei waarschuwde Macron ervoor dat Frankrijk in vele voorsteden "de strijd tegen drugshandel" had verloren.
Toen minister van Binnenlandse Zaken, Gérard Collomb, op 3 oktober ontslag nam, sprak hij over een "zeer verslechterde situatie" en voegde daaraan toe dat op veel gebieden "de wet van de sterkste - drugshandelaren en radicale islamisten - de plaats van de Republiek hebben ingenomen". Hij bevestigde eenvoudigweg de huiveringwekkende beoordelingen van commentatoren die "uit de gratie" zijn, zoals Éric Zemmour, auteur van Le Suicide Français, en Georges Bensoussan, auteur van Une France Soumise (Een onderworpen Frankrijk).
Rellen komen vaak voor. Ze wijzen op het groeiende onvermogen van de overheid om de orde te handhaven. De stakingen van het openbaar vervoer, die het hele voorjaar van 2018 in beslag namen, gingen gepaard met demonstraties en enthousiaste plunderingen van banken en winkels. Na de overwinning van Frankrijk tijdens het wereldkampioenschap voetbal in juli volgde een jubelstemming, die al snel plaats maakte voor geweld van groepen die de etalages insloegen en de politie aanvielen.
Sinds Macron de politiek is ingegaan, hebben de opmerkingen van Macron niet alleen een minachting voor de Franse bevolking getoond, maar zijn ze ook nog eens verveelvoudigd. Het heeft niet geholpen. Al in 2014, toen Macron minister van Economische Zaken was, zei hij dat de vrouwelijke werknemers van een failliete onderneming "analfabeten" waren; in juni 2017, net nadat hij president was geworden, maakte hij onderscheid tussen "degenen die succes hebben en de losers". Meer recentelijk vertelde hij een jongeman die sprak over zijn moeite bij het zoeken naar een baan, dat hij "alleen hoefde te verhuizen" en "de straat oversteken". Tijdens een bezoek aan Denemarken verkondigde hij dat de Fransen "Galliërs waren die weerstand bieden aan verandering".
 In mei waarschuwde de Franse president Emmanuel Macron dat Frankrijk in veel voorsteden "de strijd tegen de drugshandel heeft verloren". (Getty Images) |
Een van de weinige onderwerpen waar Macron wel graag aan leek te willen werken is de islam. Hij benadrukte meerdere malen zijn vastberadenheid om een "Franse islam" te vestigen. Wat hij niet in aanmerking nam, was de bezorgdheid van de rest van de bevolking over de snelle islamisering van het land. In juni 2017 stelde hij (per abuis zoals enkele voorbeelden aantonen): "Niemand kan ons doen geloven dat het (moslim)geloof niet verenigbaar is met de Republiek." Hij lijkt ook geen rekening te hebben gehouden met de risico's van islamitisch terrorisme, dat hij bijna nooit bij die benaming noemt. Hij lijkt de voorkeur te geven aan het woord "terrorisme", zonder het bijvoeglijke naamwoord, en hij erkent eenvoudigweg dat "er sprake is van een radicale lezing van de islam, waarvan de principes niet de religieuze leuzen respecteren").
De huidige minister van Binnenlandse Zaken, Christophe Castaner, die Macron heeft aangesteld ter vervanging van Collomb, heeft de zorgen van zijn voorganger van de hand gewezen en de islam omschreven als "een religie van geluk en liefde, net als de Katholieke religie".
Een ander gebied waarop Macron meedogenloos heeft gehandeld, is de "strijd tegen klimaatverandering", waar zijn doelwit de auto's zijn. Op voertuigen ouder dan vier jaar werden de verplichte technische controles duurder gemaakt en het niet naleven ervan meer strafbaar, blijkbaar in de hoop dat daarmee het toenemend aantal oudere auto's kan worden geëlimineerd. De maximumsnelheden op de meeste wegen werd verlaagd tot 80 km/u, de snelheidsradars werden vermenigvuldigd en tienduizenden rijbewijzen werden opgeschort. De brandstofbelastingen zijn sterk gestegen (8 cent per liter in een jaar). Een liter loodvrij in Frankrijk kost nu meer dan € 1,44.
De kleine minderheid van de Fransen die Macron nog steeds steunt, wordt niet getroffen door deze maatregelen. Uit enquêtes blijkt dat ze tot de rijkste laag van de samenleving behoort, die in welvarende buurten woont en bijna nooit gebruik maakt van persoonlijke voertuigen. De situatie is pijnlijk anders voor de meeste andere mensen, vooral voor de vergeten middenklasse.
Een recente beslissing om de brandstofbelastingen te verhogen was de laatste druppel. Het wekte onmiddellijk woede op. Een petitie waarin werd geëist dat de regering de belastingverhoging terugdraait, kreeg bijna een miljoen handtekeningen in twee dagen tijd. Op sociale netwerken werd gediscussieerd over het organiseren van demonstraties in het hele land en werd voorgesteld dat de demonstranten dan de gele veiligheidsvesten dragen die bestuurders verplicht in hun auto's moeten opbergen in geval van pech langs de weg. Zo blokkeerden op 17 november honderdduizenden demonstranten grote delen van het land.
De regering negeerde de eisen van de demonstranten. In plaats daarvan herhaalden de ambtenaren de vele onbewezen eisen van "klimaatverandering" en de noodzaak om het gebruik van "fossiele brandstoffen" te elimineren - en ze weigerden van koers te veranderen.
Daarna werd een andere nationale protestdag uitgekozen. Op 24 november organiseerden de demonstranten een mars naar Parijs. Velen, zo lijkt het, besloten om ondanks een regeringsverbod naar de Champs Elysées te gaan en dan verder naar het presidentiële Elysée Paleis.
Er vonden schermutselingen plaats, barricades werden opgetrokken, en voertuigen in brand gestoken. De politie reageerde hard. Ze vielen niet-gewelddadige demonstranten aan en gebruikten duizenden traangasgranaten en waterkanonnen, hetgeen ze in het verleden nooit eerder hadden gedaan. Hoewel veel van de demonstranten rode vlaggen droegen, om aan te geven dat ze van politiek links kwamen, stelde de nieuw benoemde minister van Binnenlandse Zaken, Castaner, dat het geweld afkomstig was van het verraderlijke en opruiende "extreemrechts". Een lid van de regering heeft het vuur aangewakkerd door de Franse "gele vesten" gelijk te stellen aan de Duitse "bruine hemden" uit de jaren dertig van de vorige eeuw. Macron verklaarde dat degenen die proberen "ambtenaren te intimideren" zich moeten "schamen".
Uiteindelijk erkende Macron op 25 november met zichtbare tegenzin het lijden van de "arbeidersklasse". Twee dagen later hield Macron een plechtige toespraak waarin hij aankondigde dat hij een "hoge raad voor het klimaat" zal oprichten, bestaande uit ecologen en professionele politici, en dat hij de planeet wil redden en "het einde van de wereld" wil voorkomen. Hij sprak nog steeds geen woord over de economische grieven die de afgelopen tien dagen naar voren waren gekomen.
De woordvoerder van de centrumrechtse partij, de Republikeinen, Laurence Saillet, merkte op: "De Fransen zeggen: "Meneer de president, we kunnen de eindjes niet aan elkaar knopen", en de president antwoordt: "We zullen een Hoge Raad [voor het klimaat] creëren".
Marine Le Pen, zij is voorzitter van de centrumrechtse Rassemblement National (de voormalige Front National partij en vandaag de dag de belangrijkste oppositiepartij in Frankrijk), stelde: "Er is een kleine kaste die voor zichzelf werkt en er is een overgrote meerderheid van Fransen die door de regering in de steek wordt gelaten en zich gedegradeerd en onteigend voelen."
De "gele hesjes" hebben nu de steun van 84% van de Franse bevolking. Zij eisen het aftreden van Macron en een onmiddellijke regeringswisseling. Commentaren op radio en televisie stellen dat Macron en de regering hopeloos blind en doof zijn.
Op dit moment hebben de "gele hesjes" besloten een derde nationaal protest te organiseren - op zaterdag 1 december - met nog een mars naar Parijs en het Elysée Paleis. De opstand in het land wordt steeds heviger en laat geen tekenen van afzwakking zien.
De politicoloog Jean-Yves Camus zei dat de "gele hesjes"-beweging nu een opstand is van miljoenen mensen die zich verstikt voelen door "ruïneuze" belastingen, en dat ze die niet voor onbepaalde tijd willen "betalen" voor een regering die "niet in staat lijkt om de uitgaven te beperken". Hij voegde eraan toe: "Sommigen zien de omvang van de afwijzing die de demonstranten uitdrukken niet in".
Dominique Reynié, professor aan het Instituut voor Politieke Studies in Parijs, stelde dat "Macron en de regering niet hadden verwacht dat hun belastingbeleid daartoe zou leiden".
In mei 2019 worden er Europese verkiezingen gehouden. Uit enquêtes blijkt dat de Rassemblement National -partij van Le Pen de leiding zal nemen, ver uitlopend op de partij van Macron, La République En Marche! [De Republiek in beweging!].
In iets meer dan een jaar tijd heeft Macron, verkozen in mei 2017, bijna alle krediet en legitimiteit verloren. Hij is ook een van de laatste Europese leiders die aan de macht is, die de Europese Unie in haar huidige vorm steunt.
Macron, die beweerde dat hij de "populistische" golf zou verslaan die in het hele continent opkwam, heeft er ook aanspraak op gemaakt dat de leiders die naar mensen luisterden die hun manier van leven wilden verdedigen, "melaatsen" die als "kwade winden uit een slechte hoek" waren.
De "populistische" golf raakt Frankrijk nu en het zou wel eens het einde kunnen betekenen van Macrons ambtstermijn als president.
Dr. Guy Millière, professor aan de Universiteit van Parijs, is de auteur van 27 boeken over Frankrijk en Europa.