 (Beeldbron: iStock) |
Het nieuwe coronavirus lijkt het kwetsbare kader van de Europese Unie te verscheuren.
"Europa" zei het voormalige hoofd van de Commissie en een EU-petvader, Jacques Delors, "verkeert in levensgevaar".
Als de burgers zich in het hart van de pandemie in de steek gelaten voelen, aldus de voormalige Franse premier Manuel Valls, kan de EU "ineenstorten."
De doelstelling van de EU was kennelijk een "steeds hechter verbond". Maar als de EU nu geen solidariteit en kracht toont in een tijd van wereldwijde crisis, wat is dan het doel van de EU? Haar ideologische voorstanders hebben een mantra: elk nieuw probleem moet door méér Europa worden opgelost. "Europa is onze toekomst, we hebben geen andere," zei ooit de voormalige Duitse minister van Buitenlandse Zaken Hans-Dietrich Genscher.
Hoewel dit belangrijke en dramatische uitspraken zijn, is het elke keer weer alsof er iets nog belangrijker en dramatischer moet gebeuren om de mensen wakker te schudden, alsof de Europese Unie eigenlijk nooit als stervende wordt gezien.
Helaas lijken deze hoogdravende zinnen te verschrompelen tot lege slogans.
De waarheid is dat er geen "Unie" bestaat. Er is een conglomeraat van Europese staten die proberen te profiteren van enkele regels wat "de Unie" wordt genoemd. In tijden van crisis lijkt de oude Europese verdeeldheid altijd te herleven - en crises maken deel uit van het oude continent, mogelijk het grafschrift ervan.
Het coronavirus heeft nu de Europese Unie en haar comfortzone onder ogen laten zien wat al haar zwakheden, decadentie en lafheid zijn.
In het licht van de pandemische ramp in Italië heeft de Europese Unie alleen maar onmacht en onverschilligheid getoond. De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, heeft zelfs "verontschuldigingen" aangeboden aan Italië en erkend dat de EU niet goed heeft gereageerd op de Covid-19-pandemie.
Toen Italië haar Europese buren opriep tot solidariteit, weigerden de landen om dat te doen. Zelfs de voormalige voorzitter van het Europees Parlement, Antonio Tajani, sprak over een "laf Europa." De pro-EU-Italiaanse krant La Repubblica noemde het botweg "Lelijk Europa". Het lijkt erop dat 70% van de Italianen denkt dat Duitsland hen probeert te "wurgen."
Vanwege het coronavirus werd het Europese Schengen-gebied van paspoortvrij reizen binnen de EU - een van de twee pijlers van het EU-dogma (de andere is de euro) - in allerijl opgeschort en werden de binnengrenzen zonder een gecoördineerde actie gesloten. In de eerste twee weken van maart sloten negen landen hun grenzen, gevolgd door de gedeeltelijke sluiting van de Duitse grenzen. De EU kondigde vervolgens de sluiting aan van haar buitengrenzen voor 30 dagen.
"Begrijpt u de noodtoestand niet die we doormaken?", vroeg de Spaanse premier Pedro Sánchez aan de Duitse bondskanselier Angela Merkel tijdens een van de laatste topontmoetingen van de EU.
Wat de Duitsers leken te willen, is de voordelen van een uitgebreide euromarkt zonder de nadelen ervan, zoals "solidariteit" in het geval van migranten of het coronavirus. Duitsland heeft Europa altijd gedomineerd via de EU, die na de Tweede Wereldoorlog is opgericht om te voorkomen dat Duitsland weer de kop opsteekt.
Uit een rapport van de Bertelsmannstichting blijkt dat Duitsland, dat meer dan een kwart van de economische productie van de eurozone voor haar rekening neemt, het meest heeft geprofiteerd van de interne markt van de EU en daardoor 86 miljard euro per jaar extra heeft verdiend. Het is waarschijnlijk dat deze financiële bonus Duitsland nu helpt bij de bestrijding van de epidemie. Duitsland had 25.000 ademhalingsapparaten, Frankrijk slechts 5.000, en Italië werd door een gebrek aan apparatuur gedwongen om pijnlijke beslissingen te nemen over wie te behandelen. "Zou Europese solidariteit niet betekenen dat Duitsland ten minste enkele van de nieuwe ademhalingsapparaten [sic] levert aan landen die ze op dit moment het meest nodig hebben?", vroeg Die Zeit- journalist Jochen Bittner.
Onder de Europese staten echter, nog sneller dan de empathie en solidariteit, verspreidt zich bitterheid en wrok.
In 2017 zei Jeroen Dijsselbloem, toenmalig Nederlands minister van Financiën en hoofd van de "Eurogroep" (de EU-groep van ministers van Financiën), dat Zuid-Europese landen zoals Italië hun geld verspilden aan "drank en vrouwen." Deze maand schreef een van de belangrijkste Duitse kranten, Die Welt, dat de Italiaanse maffia wacht op het coronavirusgeld van Brussel.
Berlijn werd niet ontroerd, zelfs niet door de foto's van het Italiaanse leger dat tientallen doodskisten uit een stad vervoerde omdat het plaatselijke crematorium overspoeld werd door doden. Tientallen doodskisten in afwachting van de begrafenis stonden in kerken opgesteld.
"Het doet me pijn om het te zeggen, maar de landen die aarzelen, zoals Nederland, Duitsland en Zweden, hebben nog geen tekort aan doodskisten gehad", aldus de Italiaanse oud-premier Enrico Letta. De Duitsers en de Nederlanders hebben de bewoners van het bejaardentehuis nog nooit "dood en verlaten" gevonden, zoals in Spanje is gebeurd. "De Europese hoofdsteden keken toe hoe Italië stappen nam die destijds extreem leken in een uiteindelijk vergeefse poging om infecties uit de rest van het continent tegen te houden", schreef Politico.
Een andere genadeloze strijd die Italië voerde met de EU was die voor beschermende gezichtsmaskers. Frankrijk nam een beleid aan om ze zo op te eisen; Duitsland verbood hun export. Deze unilaterale besluiten ondermijnden een veelgeprezen EU-beginsel: het vrije verkeer van goederen op de interne markt. Zoals L'Express heeft onthuld, heeft Frankrijk vier miljoen maskers van een Zweeds bedrijf in beslag genomen die deels bedoeld waren voor Italië en Spanje.
Een Duitse schrijver, Hans-Magnus Enzensberger, die de Europese Unie het zachte monster" noemde, voorspelde haar ondergang: "Alle keizerrijken van de geschiedenis bloeiden voor niet meer dan een beperkte halfwaardetijd, voordat ze stierven vanwege over-expansie en interne tegenstrijdigheden."
Om hun economieën weer tot leven te brengen, beweerden de meest getroffen landen, zoals Italië en Spanje, dat ze gefinancierd konden worden met een gemeenschappelijke EU-schuld die door middel van "coronabonds" zou worden opgebouwd. Spanje, Frankrijk, Griekenland, Malta en Ierland steunen deze oplossing evenals de Duitse filosoof Jürgen Habermas, die de EU vroeg om "wederzijdse hulp."
Duitsland en Nederland hebben het voorstel echter om zeep geholpen.
Nederland eiste dat de leningen gepaard zouden gaan met "lange termijn voorwaarden", zoals het verminderen van de omvang van de welvaartsstaten.
Eenzelfde gebrek aan belangstelling werd aangetoond door het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM), gefinancierd door de EU-lidstaten, een proces om geld te lenen aan een staat in moeilijkheden, tot 2% van zijn BBP.
"Noord-Europa laat Zuid-Europa in de steek", zei de voormalige leider van de Duitse sociaal-democraten, Sigmar Gabriel. "Beter euro-obligaties en coronabonds dan een vernietigde EU."
De voorwaarden die worden geëist zouden echter onaanvaardbaar zijn voor Italië: de landen die het ergst worden getroffen door Covid-19 - Italië, Spanje en Frankrijk - zijn de landen die de minste fiscale ademruimte hebben. "Europa is er nooit geweest als we het nodig hadden", reageerde de Franse econoom Jean-Paul Fitussi. "En daarom was het te verwachten dat de noordelijke landen nee zouden zeggen tegen de uitwisseling van de schuld. Maar zonder uitwisseling van de schuld is de huidige crisis niet opgelost. En het niet doen is collectieve zelfmoord."
Het Verenigd Koninkrijk is na de Brexit de deur uit; Oost-Europa botst al jaren met Brussel en nu komt het isolement van Zuid-Europa.
Terwijl Italië moeite had om de dodelijke besmetting te vertragen en in te dammen, kondigde de president van de Europese Centrale Bank, Christine Lagarde, aan dat de centrale bank "niet hier is om de spreiding te sluiten" tussen Italiaanse en Duitse obligaties, een maatstaf voor het risicoverschil tussen de twee staatsschulden. Lagarde's opmerkingen, niet aangetast door "solidariteit," stuurde de Italiaanse obligatierendementen sterk omhoog.
Eerder, toen Italië en Griekenland werden overspoeld door migranten uit het Midden-Oosten en Afrika, weigerden de EU-landen hun "aandeel" in de migranten op te nemen. Bij gebrek aan een beleid om de massale immigratiestroom te stoppen, besloot Europa de zuidelijke landen aan hun lot over te laten. De toenmalige minister van Buitenlandse Zaken van Italië, Angelino Alfano, verklaarde dat Europa Italië "in de steek had gelaten." "De EU verlaat Italië in haar Uur van Nood," verklaarde Elisabeth Braw in Foreign Policy.
De waarheid is dat de EU gewoon laat zien hoe zwak ze werkelijk is. Zoals Éric Zemmour opmerkte:
"...onze grenzeloze ideologie heeft ons verboden om grenzen te sluiten... Wat onze Europese soevereiniteit betreft, die blijkt te verdwijnen. Als de tragedie op onze deuren klopt, dan brengt onze opvatting over de wereld ons op de knieën..."
In tijden van crisis zien de technocraten in Brussel er robotachtig en apathisch uit, terwijl nationale staten essentieel worden om illegale immigratie of een pandemie in te dammen. De Europese Unie is dood, ze weet het alleen nog niet.
Giulio Meotti, Cultureel redacteur van Il Foglio, is een Italiaans journalist en auteur.