Het besluit van een Brits warenhuis om met sharia-overenstemmende zwempakken mee te nemen in hun zomer-zwemcollectie heeft een debat gestart over het "mainstream" maken van islamitische mode in Europa.
Marks & Spencer (M&S), het iconische Britse retailketen, heeft een burkini op de markt gebracht. Dit is een volledig bedekkend zwempak, schijnbaar om de eer van moslimvrouwen te beschermen.
Supporters van deze zet zeggen dat het moslimvrouwen in Europa "bevrijdt" door hen te laten kiezen wat ze zelf willen dragen. Tegenstanders beweren juist het tegengestelde: zij zeggen dat de burkini moslimvrouwen "onderdrukt," velen van hen krijgen namelijk te maken met een enorme druk om zich te onderwerpen aan islamitische dresscodes, zelfs als ze staatsburgers zijn van seculiere Europese staten.
Breder bekeken, probeert een groeiend aantal Europese modebedrijven te profiteren van de groeiende vraag naar islamitische kleding. Zaken zijn zaken, zeggen ze. Maar critici vinden dat Europese merken het openbaar uiten van de islam in Europa bevorderen, door mee te lopen met de moslimmode – en hiermee segregatie eerder segregatie te bevorderen dan integratie.
Volgens M&S bedekt de burkini (een neologische samenvoeging van burka en bikini) van £49.50 (€62, $70) "het gehele lichaam behalve het gezicht, handen en voeten, zonder dat het afneemt in stijl." Nog een reden voor aanbeveling: "Het is een lichte stof, dus je kunt comfortabel zwemmen." Sommige enthousiastelingen zeggen dat het kledingstuk ook ideaal is voor niet-moslimvrouwen die zich "wellicht zorgen maken over de schade die hun huid oploopt wegens de zon."
Een aantal dagen na de lancering van M&S heeft een ander Brits warenhuis, House of Fraser, zijn eigen burkini-lijn uitgebracht. De leggings en tunieksets, ook wel bekend als "modest sportswear," bedekken het lichaam vanaf de nek tot aan de enkels, en komen met een losse hijab-hoofddeksel. "De burkinis zijn ontworpen om vrouwen comfortabel en tegelijkertijd stijlvol te laten voelen wanneer zij participeren in sporten, en om extra bescherming te bieden tegen de zon."
Bedrijven door heel Europa gaan mee in het ontwerpen van islamitische "eerbare kleding."
In januari 2016 heeft het luxueuze modemerk Doce & Gabbana haar eerste collectie abayas en hijabs gelanceerd. (Abayas zijn jurken tot aan de enkels en hijabs zijn sjaals die het hoofd en de nek bedekken maar niet het gezicht.)
Volgens Dolce & Gabbana is de nieuwe collectie – genaamd The Abaya Collection: The Allure of the Middle East – ontworpen om "een droom van de woestijnduinen en de lucht van het Midden-Oosten te verwezenlijken: een betoverend beelden verhaal over de sierlijkheid en schoonheid van de wonderbaarlijke vrouwen uit Arabië." De collectie is beschikbaar in alle winkels van het merk in het Midden-Oosten, en tevens in winkels in Parijs, Londen, Milaan en Munich.
In september 2015 heeft in Zweden het merk H&M, 's werelds grootste kleinhandelaar, voor het eerst een moslimmodel met een hijab gebruikt voor een van hun reclamecampagnes. De Britse media noemde haar voorkomen in de video een mijlpaal voor moslimvrouwen in Groot-Brittannië.
Het model, Mariah Idrissi, geboren in Londen en dochter van een Pakistaanse moeder en een Marokkaanse vader, zegt dat ze geen idee heeft waarom ze zo uitblinkt met haar rol in de reclame: "Ik heb oprecht geen idee waarom. Het komt wellicht omdat hijab-mode de laatste jaren erg gestegen is in populariteit en om nu eindelijk een hijabi [een vrouw die een hijab draagt] te zien in de mainstream-mode een enorme prestatie is."
In juni 2015, lanceerde de Spaanse kleinhandelaar Zara een speciale collectie voor de Ramadan. De collectie was online te verkrijgen, alsook in winkels in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. In mei 2015 lanceerde een andere Spaanse kledinglijn, Mango, tevens een Ramadancollectie voor vrouwen. Een recensent schreef:
"De Ramadancollectie lijkt zich misschien te focussen op moslimvrouwen, maar dat betekent niet dat het ongeschikt is voor alle andere vrouwen. Deze kleren zijn alleen iets wijder en wat meer bedekkend. Buiten dit zijn ze net zo elegant en modieus als alle andere collecties. In feite is het een modieuze manier om te laten zien aan de buitenwereld dat jezelf bedekken niet gelijk staat aan onderdrukt worden."
In juli 2014 heeft het in New York gevestigde modemerk DKNY een speciale modecollectie gelanceerd voor Ramadan, exclusief verkrijgbaar in winkels in het Midden-Oosten. In juni 2013 heeft de Italiaanse ontwerper Giorgio Armani een lijn van alcoholvrije luxe chocolade gelanceerd, speciaal voor de Ramadan. Het product, "verpakt in een mooie doos met motieven en geometrische vormen die geïnspireerd zijn door Arabische architectuur," was niet alleen verkrijgbaar in het Midden-Oosten, maar ook in Europa en Noord-Amerika.
Andere Westerse modeontwerpers, fabrikanten en kleinhandelaren die zich beginnen te richten op de markt van islamitische kleding zijn Tommy Hilfiger, Oscar de la Renta, Monique Lhuillier, Uniqlo, Net-a-Porter en Moda Operandi.
Volgens Fortune magazine, is islamitische mode een onbenutte markt: ,
"Wereldwijd spendeerden moslims in 2013 $266 miljard aan kleding en schoenen. Dat is meer dan de gehele uitgave aan mode van Japan en Italië bij elkaar, blijkt uit een recent rapport van Thomson Reuters. Het rapport geeft ook weer dat deze cijfers verwacht worden te groeien tot een bedrag van $484 miljard in 2019."
In een interview met Fortune, zei Reina Lewis, een professor aan the London College of Fashion:
"Wereldwijd is de moslimpopulatie een groeiende demografie vol met jonge mensen. Dit maakt moslims een erg belangrijk consumentensegment voor alles.
"De markt voor islamitische koopwaar begon met voedsel en financiën. Ik heb de afgelopen jaren al gezegd dat mode hierop zal gaan volgen – en dit is inderdaad wat er nu gebeurt."
Franse ambtenaren in het bijzonder zijn uitgesproken in hun kritiek op Europese merken die zich richten op moslimvrouwen. Frankrijk heeft in 2011 de boerka verbannen. Het Europees Hof van Mensenrechten handhaafde dit verbod in 2014.
De Franse Minister van Gezin, Kinder- en Vrouwenrechten, Laurence Rossignol, zei dat islamitische mode in Europa gepromoot wordt door moslimactivisten en Salafisten, die proberen de politieke islam op te dringen aan iedereen. In een interview met RMC Radio-BFMTV op 30 maart, zei Rossignol:
"Wat hier op het spel staat is de sociale controle over de lichamen van vrouwen. Wanneer Europese merken investeren in de lucratieve islamitische modemarkt, ontwijken ze hiermee hun verantwoordelijkheden en promoten ze een situatie waarin moslimvrouwen gedwongen worden zich te bedekken met kleding die het vrouwelijke lichaam in feite van top tot teen opsluit...
"Je kunt het feit dat grote merken investeren in een markt die moslimvrouwen in een situatie brengt waarin zij dat soort kleding moeten dragen niet wegzetten als schunnig en onschadelijk. Het is onverantwoordelijke van die merken. ...
"Wanneer modemerken een dun postuur idealiseren door middel van modellen met anorexia, zeggen we dat dit de gezondheid van jonge vrouwen in gevaar brengt. We kunnen hetzelfde zeggen over die merken wanneer zij hun islamitische collectie promoten, want daarmee promoten zij een imago dat gevaarlijk is voor de rechten en de vrijheid van moslimvrouwen in Frankrijk. ...
"Wat mij opvalt is dat de managers van deze merken erop staan dat dit allemaal alleen maar om de kleding draait, dat zij niet een bepaalde levensstijl promoten. Alsof er totaal geen samenhang is tussen kleding en levensstijl. We zien in vele Franse wijken steeds minder vrouwen buiten op straat en in cafés. We zien dat steeds minder vrouwen vrij leven in hun eigen wijk. ...
"Onze taak zou moeten zijn om moslimvrouwen te helpen, om hen te steunen door hen in een positie te plaatsen waarin zij zich tegen politieke islam kunnen verzetten."
In hetzelfde interview vergeleek Rissignol moslimvrouwen die islamitische kleding dragen met "Amerikaanse negers die het eens waren met slavernij." Haar gebruik van racistisch getinte uitspraken hebben een storm aan kritiek doen oplaaien, waaronder sommige moslims die pleitten voor haar ontslag. Ze verdedigde haar uitspraken door te zeggen dat ze "On Negro Slavery" quote, een essay over de anti-slavernijbeweging geschreven door Montesquieu in 1748.
In een ander interview met Agence France-Presse, zei Rossignol: "Buiten de fouten in taalgebruik, zou ik geen woord terug willen nemen over wat ik gezegd heb over islamitische kledij."
Als reactie op Rossignol, vroeg Abdallah Zekri, directeur van de Beweging tegen Islamofobie: "Heeft een minister het recht om zich te mengen in de manier waarop een vrouw zich wenst te kleden zolang ze de wetten van de Franse Republiek respecteert en haar gezicht niet bedekt?"
In een interview bij RMC radio, werd aan de voormalig Franse Minister van Milieu Nathalie Kosciusko-Morizet gevraagd wat haar mening was over de groeiende populariteit van islamitische mode. Haar reactie:
"Ik vind het niets. Islamitische kleding draait allemaal om het bedekken van het vrouwelijk lichaam, en tevens een deel van de persoon. Voor mij staat het precies tegenover mode. Voor mij, is mode een uiting van originaliteit, een temperament. Voor mij, is islamitische mode iets absurds."
Hierbij aansluitend, zei Franse mode-goeroe Pierre Bergé dat moslimvrouwen in Europa zouden moeten "leren om te leven zoals de meeste vrouwen in de rest van de wereld." Bij het Franse radiostation Europe 1, zei Bergé:
"Modeontwerpers hebben niets te zoeken in islamitische mode. Ik ben furieus. Ik geloofde altijd dat de taak van ontwerpers is dat ze vrouwen mooi laten voelen, om vrouwen hun vrijheid te geven, niet om een handlanger te zijn van deze dictatuur die deze gruwel van het bedekken van vrouwen oplegt en hen een bedekt leven laat lijden.
"Ik ben geen islamofoob. Vrouwen hebben het recht om hun hoofd te bedekken. Maar ik kan niet begrijpen waarom we deze religie [islam] verheerlijken en de gewoonten ervan die niet te mengen zijn met de vrijheden die horen bij onze gewoontes in het Westen.
"Ontwerpers die meedoen aan de onderdrukking van vrouwen zouden zichzelf een aantal vragen moeten stellen. Dit allemaal om geld te verdienen! Het spijt me, maar ik vind dat principes boven geld zouden moeten staan. Geef het geld op en bewaar je principes."
In een interview met Le Monde, riep Franse feminist Elisabeth Badinter op tot een boycot van de merken die profiteren van islamitische kleding. Ze waarschuwde dat cultureel relativisme de Fransen tegenhoudt in het inzien dat islamisme gevaarlijk snel opkomt in Frankrijk. Ze voegde hieraan toe dat tolerantie "zich gekeerd heeft tegen degenen die het had moeten helpen" met als resultaat dat "de sluier zich verspreid heeft over de dochters van onze wijken" wegens "stijgende islamitische druk." Volgens Badinter zijn vele Fransen angstig om zich uit te spreken over de islamisering van Frankrijk wegens de angst om weggezet te worden als islamofoob."
In Engeland vierde de Daily Mail de burkini van Marks & Spencer door het te benoemen als "het ultieme bewijs dat Engeland oprecht multicultueel is." Anderen zijn het hier niet mee eens. Allison Pearson, een columniste bij The Telegraph, vroeg:
"Wat is onze bloedeigen geliefde M&S in vredesnaam aan het doen? Haar naam geven aan iets wat zo ver staat van de waarden van dit land. Het is nog meer schrikbarend bewijs ervan dat onze eigen cultuur faalt in het voor zichzelf opnemen en het toelaat dat vrouwen er onder de radar haatdragende visies op nahouden.
"Niet zo lang geleden heeft een Duitse rechtbank gepleit dat een jong moslimmeisje participeert in zwemlessen van een gemengde school omdat de 'sociale realiteit van het leven in Duitsland boven haar religieuze opvattingen staat.' Maar ondertussen maken we in Groot-Brittannië consistent dezelfde fouten; het falen in het aanpakken van Sharia-rechtbanken die vinden dat de waarde van het bestaan van een vrouw de helft is van die van een man.
"En nu, op een ongelooflijke manier, is een van het land haar favoriete kleinhandelaren de burkini aan het promoten alsof het gewoon nog een leuke strandoutfit is, niet een beperkende, quasireligieus kledingstuk dat het vrouwelijk lichaam wegzet als wulps en beschamend."
Catherine Bennet, columniste bij Guardian, was het eens met die gedachte: "Het is legitiem om af te vragen waarom een seculier modebedrijf vrouwenkleding zou produceren die mannelijke geestelijken hebben gecreëerd."
Een Islamitisch-Amerikaanse commentator beweerde dat pogingen van internationale merken om zich te richten om islamitische consumenten ervoor zullen zorgen dat de islam als een gewoonte gezien zal worden in het Westen. Op de website van Racked schreef Fareeha Molvi:
"Ze signaleren een mogelijke verandering in de manier waarop er naar moslims wordt gekeken in Amerika. Het feit dat grote bedrijven ertoe bereid zijn te investeren in marketing gericht op moslims betekent wel een bepaald level van acceptatie, toch?
"Wat het echter is met bedrijven, ze doen zelden iets uit simpele goedaardigheid. Financiële groei is een veel grotere motivatie, en dat ze zich recent gestort hebben op Ramadan-marketing zou de volgende lucratieve grens kunnen betekenen....
"Historisch gezien zijn economische mechanismen een katalysator geweest voor vele sociale veranderingen.... Zou kapitalisme ook het antwoord kunnen zijn voor de normalisatie van islam in Amerika?"
Soeren Kern is een Senior Fellow bij de in New York gevestigde Gatestone Institute. Hij is tevens Senior Fellow voor Europese Politiek bij de in Madrid gevestigde Grupo de Estudios Estratégicos / Strategische Studiegroep. Volg hem op Facebook en op Twitter. Zijn eerste boek, Global Fire, komt uit in 2016.