De jihadistische beweging die in Nederland zelf is ontstaan en zich hier ontwikkeld heeft [home-grown] maakt, volgens een nieuw rapport van de Nederlandse inlichtingendienst AIVD, een plotselinge en explosieve groei door.
De Nederlandse jihadistische beweging groeit niet alleen in omvang en kracht, zij wordt, volgens het rapport dat ervoor waarschuwt dat de toenemende dynamiek van het Nederlandse jihadisme een ongekende bedreiging vormt voor de democratische rechtsorde van Nederland, ook steeds opener en provocerender, zowel online als op straat.
Het 58-pagina's tellende rapport, getiteld "De transformatie van het jihadisme in Nederland: Zwermdynamiek en nieuwe slagkracht", biedt een diepgaande analyse van de verschillende factoren die ten grondslag liggen aan de nieuwe dynamiek van het jihadistische fenomeen.
Volgens de AIVD begon in het najaar van 2010 in de Nederlandse jihadistische beweging een proces van ingrijpende verandering, toen een aantal Jihadisten werd verhinderd om uit Nederland te vertrekken om zich bij collega-Jihadisten in Pakistan en Somalië aan te sluiten.
Hun daaropvolgende interacties met de Nederlandse politie en justitie brachten de Jihadisten en andere leden van hun netwerken ertoe om hun modus operandi [werkwijzen] te verbeteren, wat uiteindelijk leidde tot een grootschalige interne professionalisering van de beweging.
Tegelijkertijd begonnen Nederlandse Jihadisten propagandamethoden over te nemen die ontwikkeld waren door collega-Jihadisten in Groot-Brittannië. Geïnspireerd door Islam4UK, een inmiddels verboden jihadistische groepering die is opgericht door de Britse islamitische oproerkraaier Anjem Choudary, lanceerden Nederlandse Jihadisten hun eigen activistische bewegingen, namelijk Sharia4Holland en Behind Bars/Street Dawah (Straat Dawah).
"Door gebruik te maken van activistische technieken, zoals demonstreren en flyeren, om provocerende jihadistische propaganda openlijk te verspreiden, waren deze groeperingen in staat om wat mede-moslims te mobiliseren en nieuwe rekruten aan te trekken", aldus de AIVD. "Met name veel jonge mensen, vonden een uitweg om hun jihadistische idealen door middel van dergelijke activiteiten te verbreiden".
De social media hebben een geheel nieuwe dynamiek aan het Nederlandse jihadisme toegevoegd. Behalve dat die het mogelijk maakten dat de informatiestromen en de communicatie tussen de Jihadisten zowel nationaal als internationaal intensiever werden, hebben de sociale media ook het karakter van die stromen veranderd.
Vóór de opkomst van de sociale media stroomde de informatie verticaal (hiërarchisch) van één bron naar veel richtingen. Daarentegen stroomt de informatie op de sociale media platforms, zoals Facebook en Twitter, horizontaal (peer-to-peer = tussen gelijken) van veel bronnen naar veel bronnen en op die manier hebben de mogelijkheden tot interactie zich sterk uitgebreid. De AIVD zegt daarover:
"Jihadisten beïnvloeden elkaar voortdurend via de sociale media. Jonge mensen die een radicalisering ondergaan, kammen facebook uit op zoek naar gelijkgestemde individuen en plaatsen jihadistisch materiaal op hun eigen profiel, waardoor zij zo hun eigen kring van vrienden beïnvloeden. Op Twitter debatteren Jihadisten heel openlijk met elkaar en met hun critici, die vaak te maken krijgen met beledigingen of erger. Ze plaatsen ook foto's van Nederlandse strijders in Syrië op Facebook, die vervolgens worden gedeeld door de leden van de jihadistischegemeenschappen. Lezingen worden ook als een Facebook-gebeurtenis aangekondigd, zodat potentiële deelnemers kunnen zien of mensen die ze kennen er ook zullen zijn. De Nederlandse jihadistische wereld is tegelijkertijd een zich snel bewegende, grote en een kleine wereld geworden".
De sociale media hebben ook de jihadistische rekruteringsinspanningen verbeterd:
"Voor de aanhangers die niet in staat of niet bereid zijn om zich bij de gewapende strijd in Syrië of elders aan te sluiten, biedt een dergelijke activiteit een andere vorm van betrokkenheid, die hen in staat stelt om zich te profileren als Jihadisten. Het is hun manier om deel uit te maken van 'Syrië', of van de 'heilige oorlog' in het algemeen, zonder dat zij daadwerkelijk hoeven vechten. Immers, de beweging verkondigt ook 'dawah' – de 'oproep tot de Islam' – een vorm van jihad. Deze overeenstemming versterkt de banden tussen de mensen die thuis blijven om 'dawah' te beoefenen en degenen die vertrekken om te vechten.
"Ongetwijfeld is de kans om in contact te komen met het jihadisme – met name op de sociale media – de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen. Daarom is het voor een individu mogelijk geworden om veel sneller over te gaan van een passieve ontvanger van hun propagandaberichten naar een sympathisant en vervolgens naar een aanhanger. Er is ook een reëel gevaar dat dergelijke nieuwe 'online Jihadisten' zich weleens zodanig kunnen blijven radicaliseren, dat zij daadwerkelijk gewelddadige handelingen gaan plegen of naar een conflictgebied vertrekken. In feite is dit precies de manier waarop veel van de Nederlandse strijders nu in Syrië zijn aangekomen om daar [bezig te] zijn. Ze zijn zeer snel geëvolueerd van volgelingen thuis tot frontlinie Jihadisten aan het front. De AIVD heeft vastgesteld dat een groot deel van hen in Syrië is opgeleid in het gebruik van wapens en dat ze hebben deelgenomen aan werkelijke gevechten. Van sommigen is ook bekend dat zij betrokken zijn geweest bij wreedheden, zoals onthoofding van gevangenen".
 Van de Nederlands-Turkse jihadist, die bekend is als Yilmaz, en die opgemerkt is in Syrië, is bewezen dat hij bedreven is in het gebruiken van de sociale media voor jihadistische 'public relations'. |
Volgens de AIVD hebben de sociale media de structuur en samenhang van de jihadistische beweging in Nederland zodanig veranderd dat die de kenmerken van een "zwerm" (in de betekenis van groepsgedrag) heeft aangenomen. Dit betekent dat zij sterk gedecentraliseerd is, met talrijke afzonderlijke elementen, die grotendeels autonoom zijn. Gezamenlijk echter behouden zij hun samenhang en richting bijna alsof die één entiteit is.
"De jihadistische zwerm kan zeer dynamisch en veranderlijk zijn, maar hij weet nog steeds hoe hij zich als een strak geordend lichaam moet bewegen, ondanks dat hij soms grillig en onvoorspelbaar lijkt," zegt het rapport en het voegt eraan toe:
"Het resultaat van dit alles is dat de pogingen van de overheid om bepaalde jihadistische individuen of structuren aan te pakken, nu waarschijnlijk aanzienlijk minder effect op de beweging als geheel zullen hebben dan die [pogingen] eerder zouden hebben gehad. Vooral als het eenmalige acties betreft. De beweging kan alleen echt zodanig worden ontregeld, dat het naar voren treden van nieuwe leidinggevende figuren en structuren wordt voorkomen, indien deze pogingen [van de AIVD] gedurende een langere periode worden volgehouden".
Naast de interne en structurele ontwikkelingen die het Nederlandse jihadisme hebben veranderd, hebben verschillende contextuele factoren, zowel nationaal als internationaal, ook bijgedragen aan de groei.
Het Nederlandse salafisme heeft in eigen land een belangrijke ideologische verschuiving ondergaan. Het salafisme is een beweging die een beroep doet op moslims om terug te keren naar de vorm van de islam die werd beoefend toen hij werd opgericht. Zijn aanhangers verwerpen veel van de ideeën en gewoonten die in de daaropvolgende eeuwen een onderdeel van de islamitische traditie zijn geworden.
Het hedendaagse salafisme heeft drie belangrijke elementen: apolitieke, politieke en jihadistische. Alle drie streven hetzelfde einddoel na: de oprichting van een maatschappij die alleen rust op de principes van de 'zuivere' islam.
In tegenstelling tot hun jihadistische tegenhanger beweren de apolitieke en politieke stromingen dat het belangrijkste middel om dit doel te bereiken de 'dawah' of de 'oproep tot de islam' zou moeten zijn, in de vorm van prediking en bekeringen. Daarentegen geeft het jihadistische salafisme voorrang aan de 'noodzaak' van de gewelddadige jihad.
In de afgelopen jaren is er een nieuwe groep van salafistische dawah-predikers in Nederland ontstaan, die radicaler zijn dan hun voorgangers, en die effectief de grenzen tussen het dawah salafisme en het jihadisme hebben vervaagd. De AIVD legt uit:
"Zij hebben een radicale boodschap, die niet alleen intolerantie verspreidt, maar ook de ideologische verschillen tussen het dawah-salafisme en het jihadisme ten aanzien van de legitimiteit van de 'heilige oorlog' gladstrijkt. Deze predikers zien zichzelf niet als een onderdeel van een beweging die los staat van de beweging van de jihadisten (een onderscheid dat de gevestigde dawah salafisten veel duidelijker maken). En zij oefenen de grootste invloed uit op de jongeren met jihadistische neigingen of sympathieën".
"Mede door de opkomst van de predikers die buiten de gevestigde niet-gewelddadige traditie opereren, is het dawah salafisme nu zoiets als een voedingsbodem voor het jihadisme in Nederland geworden".
Internationaal heeft het conflict in Syrië, dat in maart 2011 begon, als een katalysator gewerkt, het heeft de effecten van alle andere ontwikkelingen versterkt en een explosieve groei van het jihadisme in Nederland voortgebracht.
Volgens de AIVD hebben de grote aantallen Nederlandse Jihadisten die naar Syrië zijn gereisd, laten zien dat "dit specifieke conflict de belemmeringen voor een actieve deelname aan de jihad aanzienlijk heeft verminderd". Zij voegt daaraan toe dat de propaganda die door het conflict is voortgebracht, de groei van een "assertief Nederlands jihadisme" heeft aangewakkerd, waarin jihadistische groeperingen "opzettelijk aanduwen tegen de grenzen van wat toelaatbaar Nederlands recht is".
De AIVD sluit af met een waarschuwing:
"Nu al hebben meldingen van veronderstelde vorderingen van Jihadisten in Syrië, in verband met de oprichting van een islamitisch kalifaat onder de sharia, een zichtbaar effect in Nederland, in zoverre dat zij de achterban die dat ultieme doel steunt verder radicaliseren. Zulke verhalen, die in de eerste plaats uitgaan van groeperingen zoals de Islamitische Staat, overtuigen de aanhangers en sympathisanten dat het kalifaat niet een utopische droom is, maar een haalbare realiteit voor Syrië en andere islamitische landen, en zelfs voor Nederland".
Soeren Kern is een Senior Fellow aan het in New York gevestigde Gatestone Institute. Hij is ook 'Senior Fellow voor Europese Politiek' aan de in Madrid gevestigde Grupo de Estudios Estratégicos / Strategic Studies Group. Volg hem op Facebook en op Twitter.