De Franse overheid heeft de uitkeringen stopgezet van bijna 300 jihadisten die het land verlieten om zich bij de Islamitische Staat (IS) in Irak en Syrië te voegen. Temidden van een snel groeiende jihadistische dreiging is de overheid tevens begonnen met het innemen van paspoorten, het opleggen van reisverboden en het blokkeren van jihadistische websites.
De besluiten zijn onderdeel van een stelsel aan nieuwe antiterrorisme- maatregelen ter voorkoming van het uitreizen van Franse staatsburgers of inwoners naar buitenlandse jihadistische groeperingen. Ook zijn ze gericht op het vertragen van de verspreiding van radicale islam op eigen grond. Islamitische groeperingen bestempelen deze ijver als "islamofobie".
Op 17 maart kondigde de minister van Buitenlandse Zaken Bernard Cazeneuve aan dat de overheid is gestopt met het betalen van uitkeringen aan 290 Franse jihadisten die zich bij IS hebben gevoegd. Volgens hem zijn de instanties belast met het uitbetalen van uitkering op de hoogte gesteld zodra bevestigd was dat een Franse staatsburger het land had verlaten om in het buitenland te vechten.
Naar schatting hebben minstens 1200 Franse staatsburgers of inwoners zich bij IS gevoegd, maar Cazeneuve vertelde niet of er zich onder hen ook uitkeringsgerechtigden bevonden. "Laten we hier geen controverse van maken, of toestaan dat mensen denken dat er geen actie is ondernomen", zei hij. "We nemen dit serieus en zullen dit blijven doen.
Het debat over uitkeringen voor jihadisten barstte los in november 2014, toen Eric Ciotti, president van afdeling Alpes-Maritimes in zuidoost Frankrijk, uitkeringen opschortte van een Franse jihadist in Syrië. "Het mag niet zo zijn dat publiek geld in de zakken verdwijnt van iemand die terroristische intenties tegen ons land, onze belangen en onze democratie koestert, en dat dit geld gebruikt wordt om jihad te financieren," zei Ciotti destijds.
Ondertussen confisceerden de Franse autoriteiten op 23 februari voor het allereerst de paspoorten en identiteitsbewijzen van zes Franse burgers die ervan verdacht werden een reis naar Syrië te plannen om zich vervolgens bij IS te voegen. Ook kondigde de overheid aan wellicht de paspoorten van 40 andere Franse burgers in te nemen.
Op 16 maart blokkeerde het ministerie van Binnenlandse Zaken vijf islamistische websites, die volgens hen terrorisme verkondigden. Van deze sites behoorde er een toe aan al-Hayat Media Center, de propagandavleugel van IS.
De maatregelen werden genomen in overeenstemming met nieuwe regels die de Franse autoriteiten toestemming geven websites te blokkeren die "terrorisme verheerlijken" en reisverboden op te leggen aan individuen "wanneer er serieuze redenen zijn te vermoeden dat zij van plan waren naar het buitenland af te reizen... om deel te nemen aan terroristische activiteiten, oorlogsmisdaden of misdaden tegen de menselijkheid." De maatregelen zijn controversieel omdat zij toegepast kunnen worden zonder gerechtelijke goedkeuring.
Cazeneuve stelde dat websites geblokkeerd werden om te voorkomen dat mensen online geïnspireerd werden tot het "oppakken van wapens". "Ik maak een onderscheid tussen de vrijheid van meningsuiting en het verspreiden van berichten die terrorisme verheerlijken", zei hij. "Deze haatdragende boodschappen zijn een misdaad," voegde hij hieraan toe. Cazeneuve zei dat zijn ministerie "dozijnen" aan andere jihadistische websites aanpakte.
Maar, de mensenrechten-commissaris van de Raad van Europa, Nils Muižnieks, bekritiseerde deze stappen omdat zij uitgevoerd kunnen worden zonder gerechtelijk toezicht. "Het beperken van mensenrechten ter bestrijding van terrorisme is een serieuze vergissing en een ontoereikende maatregel die de terroristische zaak zelfs tegemoet kan komen", zei hij.
Muižnieks voegde hieraan toe dat hij "bezorgd" was om de "uitsluitend door veiligheidsbelangen gedreven aanpak" van het vormen van Franse contraterrorisme-wetgeving, en waarschuwde dat deze wetgeving indien geïmplementeerd "mogelijk vrijheden de nek omdraait en een gevaarlijk sociaal klimaat creëert waarbij alle individuen constant als verdachten gezien worden."
Muižnieks verwees naar een nieuwe wet die premier Manual Valls op 19 maart onthulde. Deze zou toestaan dat inlichtingendiensten de email- en telefoongegevens mogen verzamelen van een ieder die ervan wordt verdacht een terrorist te zijn. De wet wordt in april in het Franse parlement bediscussieerd en naar verwachting in juli goedgekeurd.
De nieuwe wet zou onder andere internetproviders en telefoonmaatschappijen dwingen inlichtingendiensten toe te staan dat zij metadata verzamelen, die voor een periode van vijf jaar opgeslagen en geanalyseerd kunnen worden op mogelijk verdacht gedrag. Wanneer inlichtingendiensten iets verdachts ontdekken, kunnen zij een onafhankelijk panel bestaande uit negen leden, toestemming vragen voor intensievere surveillance.
Amnesty International zei dat de wet de weg plaveit voor intrusieve toezichtsmaatregelen zonder gerechtelijke goedkeuring. In een verklaring stelde de organisatie:
"De toezichtsmaatregelen die het conceptwetsvoorstel beoogt geeft de Franse autoriteiten een extreem brede surveillance-bevoegdheid. Een die haaks staat op de fundamentele principes van proportionaliteit en legaliteit, die in alle gevallen geldig zijn ter bescherming van het recht op privacy en vrijheid van meningsuiting."
Valls verdedigde de wet. "Dit zijn juridische gereedschappen, maar geenszins uitzonderlijk, of bedoeld ter algehele surveillance van burgers," zei hij tijdens een persconferentie. "Er komt geen Franse Patriot Act," stelde hij, verwijzend naar de Amerikaanse wetgeving van dezelfde naam. "Er mag geen wetteloze zone in de digitale ruimte bestaan. Vaak kunnen we de dreiging niet voorspellen, diensten moeten worden uitgerust met de mogelijkheid snel te reageren."
De meerderheid van de Franse burgers lijken het hiermee eens te zijn. Een poll van Radio Europe 1 en het Franse dagblad Le Monde toonde op 28 januari aan dat 71% van de bevolking voorstander was van algehele surveillance zonder gerechtelijke toestemming vooraf.
Op 3 maart kondigde Valls aan dat de overheid het aantal universiteitsopleidingen in de islam zou verdubbelen, in een poging de invloed van buitenlandse regeringen op de opleidingen van Franse imams te stoppen. Valls stelde dat hij wilde dat meer imams en gevangenisimams die in het buitenland zijn opgeleid "meer training ondergaan in Frankrijk, opdat zij vloeiend Frans spreken en het concept van secularisme begrijpen." Heden zijn er zes Franse universiteiten die vakken in Islamitische Studies en Islamitische Theologie aanbieden. Valls wil dit aantal verdubbelen naar 12 en de opleidingen gratis houden.
Op 25 februari onthulde Cazeneuve een plan ter "hervorming" van het islamitische geloof teneinde het in overeenstemming te brengen met "de waarden van de Franse republiek." Dit zou bereikt worden middels een nieuwe "islamitische stichting" gewijd aan het uitvoeren van "vernieuwend onderzoek" naar een vorm van islam die "de boodschap van vrede, tolerantie en respect behelst." Naast andere maatregelen zou de overheid een nieuw panel starten ter "bevordering van dialoog met de islamitische gemeenschap, het verbeteren van de opleiding van islamitische predikers, het bestrijden van radicalisering in Franse gevangenissen en het reguleren van islamitische scholen."
Op 21 januari kondigde Valls een maatregel van 736 miljoen euro aan, ter verbetering van de contraterrorisme-capaciteiten. Hij stelde dat de overheid de komende drie jaar 2,680 nieuwe anti-terrorisme-rechters, beveiligingsagenten, politieagenten, elektronische afluisteraars en analisten zou aannemen. Tevens wordt er 480 miljoen euro uitgegeven aan nieuwe wapens en bescherming voor politie. Het nieuwe voorstel bevat ook een verbeterde online aanwezigheid, gecentreerd rond een nieuwe overheidswebsite genaamd "Stop Djihadisme."
Valls waarschuwde onlangs dat er tegen het eind van 2015 zo'n 10,000 Europeanen in Irak en Syrië jihad voeren. "De voorspelling is dat het er voordat de zomer eindigt 5000 zijn en 10.000 tegen het eind van het jaar. Realiseert u zich welke dreiging dit vormt?"